Χριστουγεννιάτικο δέντρο, κάλτσες στο τζάκι... από που προέρχονται τα έθιμα των γιορτών;

Στις γιορτές  στολίζουμε Χριστουγεννιάτικο δέντρο, βάζουμε κάλτσες στο τζάκι, λέμε τα κάλαντα... Τα χριστουγεννιάτικα και τα πρωτοχρονιάτικα έθιμα είναι  πολλά και ...ορισμένες φορές περίεργα. Ορισμένα όμως, μένουν αναλλοίωτα στο βάθος του χρόνου και κάνουν όλη την οικογένεια να λατρεύει τα Χριστούγεννα. Όμως έχετε αναρωτηθεί από πού προέρχονται τα πιο γνωστά σε όλους μας χριστουγεννιάτικα έθιμα;

Η κρεμασμένη κάλτσα στο τζάκι          

Κάποτε, στα πολύ παλιά χρόνια, υπήρχε ένας καλόκαρδος άνθρωπος που είχε χάσει την γυναίκα του και από τότε ζούσε μαζί με τις τρεις κόρες του, που μοχθούσε να τις μεγαλώσει. Όταν οι κόρες έφτασαν σε ηλικία γάμου, ο πατέρας τους ήταν στενοχωρημένος διότι δε θα μπορούσε να παντρέψει τα κορίτσια του χωρίς λεφτά και προίκα. Μία κρύα νύχτα έπεσαν όλοι για ύπνο, αφού νωρίτερα οι κόρες είχαν απλώσει τα πλυμένα τους ρούχα στο τζάκι για να στεγνώσουν. Μαζί με αυτά και πιο κοντά στο τζάκι είχαν κρεμάσει τις βρεγμένες τους κάλτσες.Ο Άγιος Βασίλης, που είχε ακούσει τις προσευχές του πατέρα, πήγε στην καλύβα, έβγαλε από μέσα τρία πουγκιά με χρυσό και τα έριξε πολύ προσεκτικά από την καμινάδα, σημαδεύοντας τις κρεμασμένες κάλτσες. Ο Άγιος Βασίλης πέτυχε το στόχο του και έριξε τα πουγκιά μέσα στις κάλτσες! Από τότε έχει καθιερωθεί να κρεμάμε τις κάλτσες στο τζάκι και να περιμένουμε ο Αι Βασίλης να μας φέρει το δώρο μας. Όσο πιο μεγάλη η κάλτσα… τόσο πιο μεγάλο το δώρο.

Ο στολισμός του Χριστουγεννιάτικου δέντρου

Ο στολισμός του δέντρου είναι καθαρά συμβολικός της ευτυχίας των ανθρώπων και της φύσεως με τη Γέννηση του Θεανθρώπου. Εκείνος που καθιέρωσε το έλατο σαν χριστουγεννιάτικο δέντρο, μετά τον 8ο μ.Χ. αιώνα, ήταν, σύμφωνα με την παράδοση, ο Άγιος Βονιφάτιος, που για να σβήσει την ιερότητα που απέδιδαν οι ειδωλολάτρες στη δρυ, έβαλε στη θέση του το έλατο, σαν σύμβολο χριστιανικό και ειδικότερα σαν σύμβολο των Χριστουγέννων. Οι ρίζες του εθίμου όμως δεν είναι χριστιανικές. Προγενέστερα, με βάση τα ειδωλολατρικά έθιμα, οι άνθρωποι μετέφεραν δέντρα μέσα στα σπίτια τους και τα στόλιζαν, προκειμένου να εξασφαλίσουν καλή σοδειά για την επόμενη χρονιά. Τα πρώτα στολίδια ήταν φαγώσιμα, είδη ρουχισμού ή άλλα χρήσιμα είδη, τα οποία συμβόλιζαν την προσφορά των Θείων Δώρων. Στο πέρασμα των χρόνων και με την άνοδο του βιοτικού επιπέδου,  τα στολίδια του δέντρου εξελίχθηκαν σε διακοσμητικά αντικείμενα. Σύμφωνα με ερευνητές το πρώτο στολισμένο με φως δέντρο εμφανίστηκε στη Γερμανία το 1539, όταν ο Μαρτίνος Λούθηρος, εντυπωσιασμένος από την εικόνα ενός πράσινου δέντρου που είδε την παραμονή των Χριστουγέννων με τα αστέρια να λάμπουν στον ουρανό από πάνω του, σκέφτηκε να διακοσμήσει ένα παρόμοιο δέντρο με αναμμένα κεριά στο σπίτι του. Στα μέσα του 1800, το έθιμο του Χριστουγεννιάτικου δέντρου είχε επεκταθεί ταχύτατα σε όλο τον κόσμο. Το έθιμο του Χριστουγεννιάτικου δέντρου το έφεραν στην χώρα μας οι Βαυαροί και στην Ελλάδα για πρώτη φορά στολίστηκε δέντρο στα Ανάκτορα του Όθωνα το 1833.Το 1882 το πρώτο ηλεκτρικά φωτισμένο Χριστουγεννιάτικο δέντρο του κόσμου, στολίστηκε στην Νέα Υόρκη,

Η ανταλλαγή των δώρων την ημέρα των Χριστουγέννων

Συμβολικά, το έθιμο της προσφοράς δώρων σε αγαπημένα πρόσωπα την ημέρα τον Χριστουγέννων, μας παραπέμπει στην προσφορά των δώρων προς τον νεογέννητο Χριστό από τους τρεις μάγους (τους τρεις σοφούς).Εξελικτικά, η οικογένεια και οι συγγενείς κάθονταν κοντά στο χριστουγεννιάτικο δέντρο και χάριζαν τα δώρα ο ένας στον άλλον που είχαν τοποθετήσει από καιρό πριν. Από τότε και μέχρι τώρα το χριστουγεννιάτικο δέντρο είναι γεμάτο με δώρα τα οποία μικροί μεγάλοι ανυπομονούν να τα ανοίξουν.

Τα κάλαντα

Τα κάλαντα αποτελούν δημοτικά εγκωμιαστικά τραγούδια με ευχές  που λέγονται εθιμικά κάθε χρόνο  κυρίως την παραμονή μεγάλων θρησκευτικών εορτών όπως των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς, των  Θεοφανίων κ.α.. Είναι το μοναδικό έθιμο που τηρείται ακόμη ακμαίο και ανθεί σε όλη την Ελλάδα. Φέρουν το όνομά τους από τις καλένδες στην Ρωμαϊκή εποχή  με τις οποίες προσδιόριζαν οι Ρωμαίοι τις πρώτες ημέρες του κάθε μήνα . Η πρωτοχρονιά ξεκίνησε να γιορτάζεται τον Ιανουάριο από τον 2ο π.Χ. αιώνα, ενώ μέχρι τότε γιορταζόταν το Μάρτιο. Αργότερα, στο Βυζάντιο, τα κάλαντα διατηρήθηκαν ως έθιμο και αφομοιώθηκαν στον χριστιανισμό.

Ο αγαπημένος σε όλους μας  Άγιος Βασίλης

Ο Άι Βασίλης αποτελεί σήμερα μια διεθνή λαογραφική μορφή η οποία διανέμει δώρα σε παιδιά και ενηλίκους που υπήρξαν «καλοί» κατά τη διάρκεια του χρόνου. Είναι κυρίαρχο πρόσωπο του εορτασμού της Πρωτοχρονιάς και των Χριστουγέννων. Η γνωστή παρουσία του με τη κόκκινη στολή,  τη λευκή γενειάδα, τα γυαλιά, το ήρεμο και χαμογελαστό πρόσωπό του, με το σάκο με τα δώρα πάνω σε έλκηθρο που το σέρνουν ζωηρά ελάφια ή τάρανδοι αποτελεί σήμερα σε παγκόσμια κλίμακα τον πλέον αγαπημένο ήρωα των παιδιών τις ημέρες αυτών των εορτών ακόμη και σε χώρες μη Χριστιανικές!

Είναι ακριβώς ο ίδιος ο «Σάντα Κλάους» (Άγιος Νικόλαος) των Άγγλων, ο «Περ Νοέλ» των Γάλλων, ο «Σίντερ-Κλάας» των Ολλανδών, ο «Βάιναχτσμαν» των Γερμανών, ο «Λαμ-Κουνγκ-Κουνγκ» (= «ο Καλός γερο-πατέρας») των Κινέζων, ο «Χοτέισο» των Ιαπώνων και «Babbo Natale» των Ιταλών.

Στη Δύση το πρόσωπο του Αγίου Βασιλείου έχει ταυτιστεί με την ιστορία του  Αγίου Νικολάο που φημιζόταν για τη γενναιοδωρία του. Την 1η Ιανουαρίου του 379 μ.Χ. ο Μέγας Βασίλειος πεθαίνει στην Καισάρεια της Καππαδοκίας σε ηλικία μόλις 49 χρόνων. Οι σύγχρονοί του, ενώ ζούσε ακόμη, τον ονόμασαν «Μέγα», τόσο για την πίστη, τη σοφία και τη σωφροσύνη του, όσο και για τη φιλανθρωπία και τη γενναιοδωρία του. Κατά τη διάρκεια της θητείας του ως Μητροπολίτης Καισαρείας,εκτός από τη δριμεία μάχη του εναντίον του αρειανισμού με λόγους και συγγράμματα, μερίμνησε να χτιστούν παντού νοσοκομεία, φτωχοκομεία, ορφανοτροφεία και γηροκομεία και φρόντιζε πάντα όσους είχαν την ανάγκη του. Καταγόταν από πλούσια οικογένεια, μα πέθανε πάμφτωχος, έχοντας σπαταλήσει όλη την περιουσία του για τη φροντίδα του ποιμνίου του. Η εκκλησία τον ανακήρυξε Άγιο και Μέγα και καθιέρωσε τη γιορτή του την ημέρα του θανάτου του, την 1η Ιανουαρίου.

Στην ιστορία του Αγίου Νικολάου οι βόρειοι λαοί έχουν προσθέσει στοιχεία των δικών τους παραδόσεων (τάρανδοι, έλκηθρο, άστρο του Βορρά, μεγάλες κάλτσες κλπ) μια κουλτούρα που τον συνοδεύει μέχρι και σήμερα. Στα ελληνικά δεδομένα η μετατροπή αυτή φαίνεται να πέρασε περίπου στη δεκαετία του 1950-1960, κυρίως στον αστικό πληθυσμό από τους «συγγενείς» μετανάστες που με τις ευχητήριες κάρτες τους εισήγαγαν τον «Δυτικό» Άϊ-Βασίλη.

Το 1931 η γνωστή αμερικάνικη εταιρεία αναψυκτικών Coca- Cola παρουσίασε τον Άϊ - Βασίλη με πρωτοχρονιάτικα δώρα τα προϊόντα της εταιρείας στα χρώματα βεβαίως εκείνης. Η διαφήμιση αυτή υπήρξε εμπορικά τόσο επιτυχής που έμελλε να γίνει σήμα δημοτικότητάς της ανά τον κόσμο. Η μακρόχρονη χρήση του σε διαφημίσεις της Coca-Cola παγίωσε την εμφάνισή του και ειδικά τα κόκκινα ρούχα, αλλά οπωσδήποτε δεν ήταν δική της εφεύρεση.

(πηγή: govastileto)